Mülkiyeti başkalarına ait olacak bir yapının yapılmasını taahhüt ederek inşaat yapan işletmelere “İnşaat Taahhüt İşletmeleri” denir. Tanımdan da anlaşıldığı üzere inşaat taahhüt işletmeleri inşaat yaptırmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler adına inşaat yapım faaliyetlerini üstlenirler. Bu ilişki işveren (inşaatı yaptıracak gerçek veya tüzel kişi) ile inşaat taahhüt işletmesi arasında yapılacak bir sözleşme ile başlar.
İşveren ile inşaat taahhüt işletmeleri arasında yapının inşa edilmesine ilişkin olarak yapılacak sözleşmeden önce, işverenin yapması gereken bazı işlemler vardır:
Projenin hazırlanması,
Keşif bedelinin belirlenmesi,
Fiyatlandırma yönteminin tespiti,
Teklif alma yönteminin belirlenmesi,
Projenin ihaleye çıkarılması,
İhaleye çıkarılan projeye taahhüt işletmeleri tarafından teklif verilir. Verilen teklifler işveren tarafından değerlendirilir ve en uygun teklifi veren inşaat taahhüt işletmesi ile sözleşme imzalanır ve inşaata başlanır.
1. İnşaat Taahhütlerinde İzlenen Süreç:
1.1 Projenin Hazırlanması: İnşaat taahhüt işlerinde yapılması gereken ilk iş yapılacak inşaata ait projenin hazırlanmasıdır. Proje iş sahibi yani inşaatı yaptıracak kişi tarafından hazırlanır veya bu konuda uzman kişilere hazırlattırılır. İş sahibi yanında proje hazırlamakla görevli birini çalıştırıyorsa, proje bu kişi tarafından hazırlanır. İş sahibi böyle bir kişi çalıştırmıyorsa, projeyi bu alanda uzman kuruluşlara hazırlatır.
Yaptırılması düşünülen inşaatın ihaleye çıkartılabilmesi için:
Arsa temin edilmiş
Mülkiyet ve kamulaştırma işlemleri tamamlanmış,
İmar izinleri alınmış,
Proje hazırlanmış olmalıdır.
Projeler, çeşitli planlardan oluşur:
Vaziyet Planı: Arazinin boyutları, yapının yerleşimi, çevre (komşu arazi, cadde, sokak, v.s) uzaklığı ve yol kotunun belirtildiği planlardır.
Kat Planı: Yapı içerisinde yer alan oda ve çeşitli bölümler ile merdivenler, aydınlanma boşluğu, baca gibi unsurların boyutlarını gösteren planlardır.
Kesitler: İnşa edilecek yapının dikey ve yatay olarak kesildiği varsayımıyla ortaya çıkan görüntünün ayrıntılarının gösterildiği plandır.
Görünüş Planları: İnşa edilecek yapının tüm cephelerden görünümünü veren planlardır.
Tesisat Planları: Elektrik, su, ısıtma, havalandırma, asansör ve soğutma gibi tesisatların resim ve konumlarını gösteren planlardır.
Detay Planlar: İnşa edilecek yapıyı oluşturan çeşitli elemanların düğüm noktalarını detaylı olarak belirtmek amacıyla çizilmiş resimlerdir.
Yukarıdaki planlar kullanılarak, inşaatın seyrine göre oluşturulacak projeler ise şunlardır:
Avan Projeler (Ön Proje): İnşaata ilişkin hazırlanacak ilk proje taslak bir proje olup, bu proje;
Araziye ait zemin etütleri,
Temel etütleri,
Vaziyet planı,
Kat ve çatı planları,
İnşaatın mimari görünüşünün yer alacağı bir rapordan oluşur.
Kesin Projeler: Yapıya ait avan projesi onaylandıktan sonra, tüm birimler ölçülendirilip, detaylandırılır. Böylelikle kesin proje hazırlanmış olur. Başka bir ifadeyle kesin proje, avan projesinin teknik özellikleri itibariyle gözden geçirilmesiyle oluşturulan projedir.
Uygulama Projeleri: Kesin projeler onaylandıktan sonra, detaylara uygun olarak mimari elemanlar, tesisatın ölçüleri ve diğer ayrıntıların gösterildiği uygulama projesi hazırlanır. Bu proje mimari, statik ve tesisat projeleri gibi alt projelerden oluşur.
1.2. Keşif Bedelinin Belirlenmesi: Proje hazırlandıktan sonra, yapılması düşünülen inşaatın tahmini maliyeti belirlenir. Bu maliyete inşaatı yapacak, taahhüt işletmesinin karı da eklenerek, inşaatın toplam maliyeti belirlenir.
Keşif bedelinin eksik veya fazla olarak tespit edilmesi çeşitli sorunlara yol açar. Bu nedenle keşif bedeli belirlenirken, inşaatın maliyetinin doğru olarak hesaplanması çok önemlidir. Keşif bedelinin belirlenmesinde yapılacak tüm giderler ayrıntılı olarak belirlenebileceği gibi, projelerde yer alan işler için belirlenmiş birim fiyat listelerinden veya asgari inşaat metrekare birim fiyatlarından da faydalanılabilir. İnşaatın maliyetini kalemler halinde gösteren keşfe birinci keşif adı verilir.
1.3. Fiyatlandırma Yönteminin Belirlenmesi: Yaptırılması düşünülen inşaatın tahmini maliyeti (keşif bedeli) belirlendikten sonra, taahhüt işletmeleri (müteahhit firma) tarafından yapılacak işlerin değerlendirilmesinde kullanılacak fiyatlandırma yönteminin belirlenmesi gerekir. Belirlenecek bu fiyatlandırma yöntemi ihaleyi kazanacak taahhüt işletmesi ile yapılacak sözleşmede yer alacağından, işin ihale edilmesinden önce bu yöntemin, işi yaptıracaklar (işveren) tarafından belirlenmesi gerekmektedir.
Fiyatlandırma yöntemi sözleşmede belirtilmemiş ise, bu durumda Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır. Buna göre; “Bedel, işin kıymetine göre tayin edilmek üzere önceden kararlaştırılmamış veya takribi bir suretle kararlaştırılmış ise, yapılan şeyin kıymetine ve
müteahhidin masrafına göre tayin edilir”.
Fiyat belirleme yöntemleri şunlardır:
Birim fiyat yöntemi
Maliyet + kar yöntemi
Götürü bedel yöntemi